Значењето на осветувањето на иконите е изразено во молитвата што свештеникот ја чита при осветувањето на икона: „Погледни ги овие икони, што Твоите слуги ги создадоа во Твоја чест и слава <…>, благослови ги и освети ги, и дај им исцелителна сила, изгонувајќи ги сите ѓаволски лукавства, и погрижи се сите што вредно се молат пред нив да бидат слушнати, и да ја најдат милоста на Твојата љубов кон човештвото, и да добијат благодат.“
Според С.В. Алексеев, „осветувањето е, може да се каже, благослов што свештеникот го дава во име на целата Црква за употреба на предмет или слика за заедништво со Бога. Во однос на светите икони, осветувањето е исто така критериум за проценка на нивната теолошка содржина и соодветно, дозвола за учество во литургискиот живот на Црквата. Иконите со сомнителна содржина и техника не добиваат благослови.
Да не судиме дали се случуваат промени во физичката природа на предметот во моментот на неговото осветување, но од морална гледна точка, овие промени се очигледни. Не само што се менува статусот на предметот, туку и ставот на човекот кон него.
Зошто се палат свеќи или кандила пред иконите и се кади со темјан пред нив?
Светилките симболизираат духовна радост, топлина на верата и горење на духот на оние што се молат пред иконите. Самиот Бог му заповедал на пророкот Мојсеј да пали светилки пред светите ликови и да гори миризлив темјан пред нив: „И заповедај им на синовите Израилеви да ви донесат чисто масло, течено од маслинки за светлина, за да свети светилката постојано. Арон и неговите синови нека ја палат во шаторот на собранието, надвор од завесата што е пред ковчегот на сведоштвото, од вечер до утро, пред Господа. Тоа е вечен закон во нивните поколенија од синовите Израилеви“ (Изл. 27:20-21). За време на православното богослужение, светилките се палат како знак на радосното горење на духот пред Бога, а има и кадило со миризлив темјан за да се потсетат верниците дека молитвата, како чадот од темјанот, треба да се искачува нагоре кон Божјиот престол. На прашањето зошто светилка се пали пред икона ни дава одговор и светиот Николај Велимировиќ во Писмото 18: „Прво, затоа што нашата вера е светлина. Христос рече: „Јас сум светлината на светот“ (Јован 8:12). Светлината на кандилото или свеќата нè потсетува на светлината со која Спасителот ги осветлува нашите души. Второ, да нè потсети на светлиот карактер на светителот пред чија икона ја палиме светилката. Зашто светителите се нарекуваат „Синови на светлината“(Јован 12:36). Трето, да ни служи како укор за нашите темни дела, зли мисли и желби, и да нè повика на патот на евангелската светлина, за да бидеме поревносни во исполнувањето на заповедта на Спасителот: „Нека вашата светлина свети така пред луѓето, за да ги видат вашите добри дела“(Мат. 5:16). Четврто, за да стане наша мала жртва за Господа, Кој се жртвуваше за нас, мал знак на голема благодарност и наша светла љубов кон Оној од Кого во нашите молитви бараме живот, здравје и спасение - сè што може да даде само безграничната Небесна Љубов. Петто, да ги исплаши силите на злото, кои понекогаш нè напаѓаат за време на молитвата, одвлекувајќи ги нашите мисли од Создателот. Зашто силите на злото ја сакаат темнината и треперат од светлината, особено онаа што му служи на Бога и на Неговите светии. Шесто, да нè охрабри на жртва. Исто како што маслото и фитилот горат во светилката, покорни на нашата волја, така нека нашите души горат со пламенот на љубовта, покорни на волјата Божја во секое страдање. Седмо, да нè потсети дека исто како што светилката не може да се запали без нашата рака, така и нашето срце, оваа наша внатрешна светилка, не може да се запали без светиот оган на Божествената благодат, дури и ако е исполнета со секоја добродетел. Зашто нашите добродетели се горивото што Господ го пали со Својот оган.“
Зошто верниците ја бакнуваат иконата и како правилно да се бакнуваат икони?
Бакнувањето на светите икони и поклонувањето кон нив сведочи за љубовта кон оние што се прикажани на нив - кон Бога, Богородица и светците. Преку почитувањето на светите икони, Божјиот благослов и љубовта кон светите Божји светци се привлекуваат кон човекот.
Треба полека да се пристапува кон иконите, во себе си кажувајќи молитва. Вообичаено е двапати да се прекрсти со поклон од половината, а потоа да се бакне иконата како знак на љубов и почитување кон оној прикажан на неа. Потоа, прекрстете се по трет пат, поклонете се и оддалечете се. Доколку е целосно прикажан Спасителот (или Богородица или свеител) на иконата треба да се целиваат нозете. Во случај да се прикажани портретно, до половината, се целиваат благословувачката десна рака или работ на облеката. Доколку имаме икона на Неракотворниот образ на Спасителот или главата на св. Јован Крстител, се целиваат во косата. Ако пред Вас има икона на која сакаат да се поклонат голем број луѓе, молете се додека чекате во редот, а кога ќе дојдете пред иконата, само целивајте ја и тргнете се на страна за да отстапите простор на другите верници и да не го задржувате редот, да не се прави гужва или искушенија на другите верници, во кои има и немоќни.
Како да се молиме пред иконите?
Свети Јован Кронштадски вели: „До степен до кој ќе почнете да се молите во дух и вистина, пред света икона, на пример, пред иконата на Спасителот, до тој степен духот на тој што е прикажан на иконата е привлечен кон иконата, така што ако вашата вера во присуството на лицето насликано на иконата достигнала точка што го гледате тоа лице живо, тогаш тоа навистина е таму преку неговата благодат. Пример се чудотворните икони што зборувале, пролевале солзи, крв итн.; токму затоа сите изгледаат необично живописно и експресивно. Што е невозможно за Бога, Кој може да му даде живот на камен и од него да создаде човек? - Тој може да го направи ова исто толку чудесно со насликана слика. - „Сè е можно за оној што верува“ (Марко 9:23), а Севишниот чудесно се спушта кај верникот. - Тој се соединува со знакот на животворниот крст и прави чуда.“
Молитвата пред икона не е рецитал пред публика или ритуал пред идол, туку разговор со личност, со таа личност која е изобразена на иконата. Во тој разговор ние се обраќаме кон нашиот Создател, Кој сѐ знае, дури и нашите најскришни помисли во срцето, но како премудар и предобар Татко нѐ чека нас, Неговите созданија и Неговите чеда да пристапиме кон Него, да разговараме со Него, да чезнееме да бидеме во Негово друштво, да побараме помош и благослов. И Тој Премиостивиот ќе нѐ обдари со многу дарови со живот, со здравје, со љубов, со мудрост, со вера, со надеж... Доколку се молиме на икона од Пресвета Богородица, да се потсетиме на зборовите на св. Јован Кронштадски: „Како што го гледате лицето на Мајката Божја на иконата, така и Таа, Пречистата Мајка на Недремливото Око (на Господ), ја гледа целата ваша душа, сите мисли, чувства, намери, потфати, сите страсти, слабости, недостатоци, секако, и добродетели, сите воздишки, солзи, секое почитување, слуша благодарност, пофалби, сите тајни и отворени молитви. Нејзиното знаење е чудесно: зашто Таа е Мајка на Сезнајниот и Сеприсутниот, кој ги создаде нашите срца.“
Доколку се молиме на светители, треба да имаме во предвид фактот дека и тие биле луѓе како нас, но го изоделе патот и одговориле на подвигот, го нашле својот пат кој води до обожувањето, до посиновувањето, односно до Бога. И сега како наши постари браќа и сестри во Христа, кои имаат искуство во духовната борба, ги знаат човечките слабости и страсти, ја познааваат болката и огнот на страста, како и начинот како да се извојува победа над неа и со нивната, дадена им моќ и власт од Христа Спасителот, можат да ни помогнат по патот на нашето обожување, односно да станеме и ние синови и ќерки Божји.
И повторно да се вратиме на св Јован Кронштадски „Поклонувајќи се на икони, јас прво го почитувам во нив Бога, Кој го роди без почеток Својот Син, живата Слика, Кој ѝ даде материјално постоење на бесконечната мисла на Бог Отецот, создавајќи ги световите и сите созданија што беа во мисла на Бога, и човекот, создаден по слика и подобие Божјо; второ, ја почитувам сликата на овоплотениот Бог; трето, се почитувам себеси, мојата слика на бесмртен боголик човек, повикан да биде учесник во божествената природа едно со Господ, храм на Светиот Дух. Исто така, неволно сум поттикнат да ги почитувам иконите затоа што ја гледам спасоносната моќ Божја за верните и казнувачката моќ за неверниците што се манифестира преку нив, исто како што ја гледам и чувствувам истата оваа моќ во ликот на крстот Господов, кој, поради неговата чудотворна моќ, се нарекува чудотворство. Поради сите овие причини, иконите за мене ги заменуваат самите личности чии имиња ги носат. Лицата на светителите на нашите икони ни ја претставуваат блискоста во духот на светиите Божји, кои сите се живи со Бога и во Светиот Дух се секогаш блиску до нас според нашата срдечна вера и молитва кон нив. Зашто она што може да биде далечно за Духот Божји, сеприсутен и исполнува сè и „минувајќи низ сите разумни духови (надарени со разум), чисто, суптилно“ (Мудрост 7:23). „Радоста доаѓа во присуството на ангелите Божји за еден грешник што се кае“ (Лука 15:10). Ова значи дека расположенијата на нашата душа се откриваат не само на Бога, туку и на Ангелите. Стоејќи пред Тебе и пред Твоите страшни и свети Ангели, ги донесувам моите зли и беззакони дела, откривајќи ги и разобличувајќи ги (Молитва 4 при Причест).“ /МИА
